Sporne zakonske odredbe guraju Republiku Srpsku u red off shore destinacija

Tome posebno pogoduje činjenica da drušvo sa ograničenom odgovornošću ne mora imati niti jednu osobu u radnom odnosu, ne mora imati poslovne prostorije, osnivački kapital može biti svega 1 KM, a provjere ko i zašto osniva d.o.o. ne postoje.

Pogodniji uslovi

Zakon o privrednim društvima RS reguliše osnivanje, rad i prestanak poslovanja privrednih društava u Republici Srpskoj. Takođe, ovim zakonom se reguliše i osnivanje društava sa ograničenom odgovornošću, poznatijim kao d.o.o, gdje se kao osnivač firme može pojaviti jedno ili više fizičkih ili više pravnih lica.

Reformom registracije poslovanja je dodatno pojednostavljeno osnivanje društava sa ograničenom odgovornošću kada je u pitanju jedan osnivač, a dozvoljen je i minimalni ulog kapitala. Proces njihovog osnivanja je prošao brojne reforme u proteklih nekoliko godina sa ciljem stvaranja što povoljnijeg poslovnog ambijenta pa su tako osnovani specijalizovani privredni sudovi, konstantno je smanjivan broj dana potrebnih za registraciju i slično.

Najznačajnija reforma je okončana osnivanjem jednošalterskog sistema registracije poslovanja (Agencija za posredničke, informatičke i finansijske usluge RS – APIF sa 11 svojih poslovnih jednica) koji je sa radom započeo 1. decembra 2013. godine.

Reformski paket od 13 zakona i niz podzakonskih akata, kao i organizacione i tehničke pretpostavke, omogućile su da od pomenutog datuma proces registracije u Republici Srpskoj bude znatno pogodniji za zainteresovane privredne subjekte. Vlasti u RS se hvale da su napravile sistem koji domaćim i stranim investitorima omogućava osnivanje firme u RS za svega tri dana.

Ostavljen prostor za zloupotrebe

Međutim, ovako pojednostavljen sistem osnivanja d.o.o. donio je i razne mogućnosti zloupotreba i to sa različitim ciljevima. U posljednjih nekoliko godina u RS vidljivo je osnivanje prevelikog broja d.o.o. privrednih društava koja ne obavljaju bilo kakvu privrednu aktivnost već isključivo služe za prikrivanje kriminalnih aktivnosti, a o pojedinim slučajevima mediji su periodično detaljno izvještavali. Olakšavajuću okolnost za pomenute radnje čini i to što, prema aktuelnom zakonu, d.o.o. ne mora imati niti jedno lice u radnom odnosu, niti mora imati poslovne prostorije.

Sve je veći broj slučajeva da istražni organi u BiH ne mogu da pronađu neku firmu na adresi na kojoj je prijavljena niti mogu da pronađu odgovorno lice dok firma preko svoga računa u BiH vrši višemilionske transakcije. Ovakav brz i jeftin način osnivanja d.o.o, bez provjere ko ga i zašto osniva, omogućio je da nerijetko višemilionske tendere, koje raspisuju državne institucije, dobijaju firme čiji je osnovni kapital jedna konvertibilna marka. One sa minimalnim prijavljenim brojem radnika grade autoputeve, stambeno-poslovne komplekse i na taj način značajno olakšavaju korupciju koja je povezana sa krađom državne imovine.

Novoosnovane firme sa minimalnim kapitalom, gdje se među vlasnicima pojavljuje rodbina funkcionera, takođe često služe za izvlačenje para iz državnih firmi ili institucija na osnovu sumnjivih ugovora.

Sve atraktivniji strancima

Registracija preduzeća u RS sa stranim osnivačem je izjednačena sa registracijom domaćih privrednih društava, pa je sve veća pojava da strana fizička lica ili firme off shore destinacija osnivaju firme u RS. Zbog toga je gotovo nemoguće utvrditi ko stoji iza takvih firmi i šta je stvarni cilj njihovog osnivanja kod nas. Mnoge inostrane firme koje su bile osuđivane u inostranstvu za korupciju visokih zvaničnika u stranim državama su osnivale firme u RS i dobijale koncesije nad prirodnim bogatstvima RS za izgradnju energetskih objekata. O jednom ovakvom primjeru detaljno je pisao i naš portal.

Republika Srpska (slično je i u FBiH) zbog svog načina registracije firmi i malih poreza sve je više u Evropi prepoznata kao off shore destinacija koja omogućava stranim fizičkim i pravnim licima izbjegavanje plaćanja poreza i pranje para koji se nerijetko koristi i za koruptivne radnje kako u BiH tako i u inostranstvu. Tako je npr. Slovenija i zvanično pokrenula istragu o sve učestalijoj pojavi da njeni državljani osnivaju firme u BiH koje im služe za obavljanje nezakonitih radnji.

Problematično je i to što zakon omogućava da osobe koje su osuđivane za privredni krminal ili privrednu korupciju mogu bez problema da otvaraju firme u RS, što je dovelo do česte pojave da presuđivani kriminalci imaju po nekoliko firmi u RS i BiH.

Naročita bitna praznina ovog zakona je i to što osnivači privrednog društva kao osnovni kapital firme moraju priložiti najmanje 1 KM i da oni kao osnivači d.o.o. odgovaraju za obaveze privrednog društva do visine osnivačkog kapitala koji je najčešće upravo pomenuta 1 KM. Ovako mali prag za osnivanje firme nema nijedna država u regionu. Kada se još uzme u obzir da osnivač odgovara u tom slučaju samo tom markom za obaveze firme, nije ni čudno da mnogi mešetari u regionu i Evropi upravo ovdje otvaraju firme za svoje koruptivne ili kriminalne poslove. Tako smo imali situaciju da su firme iz BiH nezakonito finansirale političke kampanje u inostranstvu. Tužilaštvo BiH, je, na primjer, otvorilo istragu protiv fizičkih i pravnih lica iz RS zbog nezakonitog finansiranja Slovenske demokratske stranke Janeza Janše.

Isključili notare

Do još veće anarhije prilikom osnivanja d.o.o. dovela je izmjena Zakona o privrednim društvima koja je omogućila osnivanje d.o.o. bez odlaska kod notara.

Tim izmjenama, koje su usvojene u Narodnoj skupštini RS, iz postupka osnivanja i registracije jednoličnih društava s ograničenom odgovornošću “izbačeni” su notari, što je suprotno EU direktivama i praksama u evropskim zemljama, a ukoliko to ostane na snazi, Republika Srpska je izuzetak i u regionu. Izmjenama je precizirano da se osnivački akt privrednog društva notarski obrađuje, osim kod jednočlanog društva (jedno lice je osnivač) s ograničenom odgovornošću. Međutim, kako kažu notari, u RS se upravo u više od 90 odsto slučajeva osnivaju upravo takva jednočlana d.o.o. preduzeća. I privrednici u Srpskoj, preko Privredne komore RS, su bili protiv ovakog rješenja, kao i stručna javnost, jer smatraju da nije u redu da se osnivanje d.o.o. odvija mimo nekoga ko će garantovati za validnost isprava neophodnih za proces registracije preduzeća.

U Notarskoj komori RS kažu da je od uvođenja jedinstvenog informacionog sistema, od 15. februara 2015. godine do februara 2019. godine, samo u Okružnom privrednom sudu u Banjaluci osnovano 1.775 poslovnih subjekata, od čega je oko 1.500 d.o.o. od kojih, dalje, 90 odsto jednočlanih, za koje nije potrebna notarska obrada osnivačkog akta. Republika Srpska treba da ide u proces digitalizacije kada je u pitanju osnivanje firmi, koja se ne može i ne treba zaobići kod registracije poslovnih subjekata, ali bi notari zbog pravne sigurnosti i javnog interesa trebalo da ostanu u tom poslu kako bi se smanjile negativne pojave.

Blokirano više od 90.000 računa

Da veliki broj lica zloupotrebljava ovakav način osnivanja firmi govori činjenica da u evidencijama Centralne Banke, u BiH je blokirano 92.429 računa poslovnih subjekata, a 50.647 firmi imaju blokiran bar jedan račun od čega je značajan broj njih iz RS. Ovaj podatak govori da se firme u RS i čitavoj BiH često osnivaju samo kako bi se obavili neki “brzi i jednokratni” poslovi a nakon toga, kada na naplatu dođu obaveze, najčešće prema državi za poreze, i računi bili blokirani, niko više se ne brine o njoj. Procjene su da BiH na osnovu fiktivno osnovanih firmi godišnje gubi nekoliko stotina miliona maraka poreza. Nad takvim firmama niko ne pokreće stečaj tako da one sve vrijeme egzistiraju iako su im računi blokirani i ne obavljaju bilo kakvu privrednu aktivnost a ni sam zakon nije predvio bilo kakvu sankciju za ovako djelovanje.

Savremeni pojavni oblici korupcije se upravo vežu za osnivanje firmi u off shore destinacijama (a na koje naša zemlja sve više liči) pa se koruptivne usluge i naplaćuju preko brzo osnivanih firmi, za razliku od ranijeg perioda kada se novac za koruptivne usluge predavao iz ruke u ruku. Ovakvo djelovanje najviše odgovara visokoj korupciji, koja opet pogoduje funkcionerima i ljudima iz kriminalnog miljea zbog čega nema ni iskrene želje da se ovo pitanje riješi, ali da se istovremeno ne spriječi nesmetana privredna aktivnost u BiH.

Zbog olakog načina osnivanja firmi BiH je već godinama na listi visokokorumpiranih zemalja, što onemogućava borbu protiv kriminala, a svakodnevno jača sivu ekonomiju i u privatne džepove odnosi milione. Prema izvještajima domaćih, ali i međunarodnih NVO, mreža kriminala i vlasti sve je čvršća i zamršenija, pa se teško može očekivati da će neka od milijardi neplaćenog poreza ikada doći u državni budžet koji se ostvari preko fiktivnih firmi osnovanih u BiH.

Trenutno stanje na graničnim prelazima donosi Auto-moto savez Republike Srpske

Stanje na graničnim prelazima možete pratiti UŽIVO i putem aplikacije za Android Auto-moto saveza Republike Srpske!