SLOBODA RIJEČI: Vlast slađa od meda iliti o političkoj kaljuži Republike Srpske

Sve je počelo socijalnim nemirima od 7. 2. 2014. godine u pojedinim gradovima Federacije kada su gorjele državne instutucije i arhive. Ubrzo nakon toga iz Evropske unije stiže vijest da će se rješavanje problema inplementacije presude Sejdić i Finci za ovaj trenutak staviti u stranu, a Bosnu su pohodili ministiri vanjskih poslova Velike Britanije i Njemačke, Frank Valter Štajnmajer i Piter Hamond. Istina, gosti nisu došli praznih ruku, nego su nam donijeli Agendu, iliti po našem dnevni red. U stvari, to je predstavljalo listu zadataka koje su dvojica diplomata iz Evropske unije postavili pred domaće političare očekujući da se brzo provedu u zamjenu za deblokadu procesa evrointegracija u Bosni i Hercegovini, a pri odlasku su zaprijetili da je ovo šansa koja se "posljednji put pruža Bosni i Hercegovini i da je ne bi trebalo tek tako prokockati".

Dvojica diplomata uspjeli su okupiti svih četrnaest parlamentarnih partija i privoliti ih da potpišu Agendu. Međutim, ubrzo je predsjednik Republike Srpske Dodik kazao da dokument nije jasno formulisan te da nedostaju jasne odrednice koje kažu da će se sve reforme sprovoditi u skladu sa Dejtonskim mirovnim sporazumom, a premijerka Cvijanović je istakla da Srpska ima već svoj stav u vezi s pitanjem Sejdić i Finci, mehanizma koordinacije i sl., a koji je promovisala u Skupštini. Ovakav nastup čelnika SNSD-a već je dočekan na nož, a što je uobičajen slučaj u drugom dijelu Bosne i Hercegovine kada se radi o ovoj stranci, međutim, sada su veći publicitet dobile kritike na račun SNSD-a od parlamentaraca Bosne i Hercegovine koji dolaze iz Srpske.

U javnosti je prvi istupio predsjednik NDP-a Dragan Čavić: „oni koji ne prihvataju ekonomsko-socijalne reforme ne žele dobro građanima u ovoj zemlji” te da „predsjednik SNSD-a je pokušao sve usmjeriti na politički kolosijek, iako za to nema potrebe, jer niko iz Republike Srpske, ali ni u Federaciji BiH, ne misli da ima razloga za zloupotrebe ove dobre namjere EU prema BiH”. Predsjednik SDS-a Mladen Bosić je izjavio da „nema nikakvih skrivenih namjera, niti mijenjanja Dejtonskog sporazuma ili Ustava BiH”; član Predsjedništva BiH Mladen Ivanić je blago riternirao riječima "konceptualno smo zamislili da premijeri dva entiteta i predsjedavajući Vijeća ministara BiH u razgovorima sa međunarodnim institucijama i Evropskom komisijom definišu ekonomske reforme”...

Reforme

Upravo taj, uslovno rečeno, paket aranžman koji u sebi objedinjuje ekonomske reforme, reformu radnog zakonodavastva, te uspostavljanje mehanizma koordinacije različitih nivoa vlasti u procesu evrointegracija pokazuju svu perfidnost opozicije u Srpskoj. Iako bi se moglo reći da je to velemajstorski politički potez i pogodak za SDS, postavlja se pitanje koliko je to moralno, i koliko to šteti interesima Republike Srpske.

Naime, sada kao i ranije težište ingerencija u vršenju vlasti nalazi se na entitetskom nivou, odnosno u Federaciji na nivou kantona i entiteta. SDS i njegovi partneri kao dio šire koalicije sa SDA i HDZ-om na državnom nivou nema nikakvog problema da se obavezuje na bilo kakve reforme ma koliko one bile teške i bolne, jer upravo pretežan i najteži (a time i najnepopularniji) dio reformi sprovodiće politički faktori koji vrše vlast na entitetskom nivou, a to znači SNSD i njegova koalicija, a koji je usput glavni politički protivnik Saveza za promjene. Vođen logikom političkog makijavelizma Savez za promjene je to učinio, a Miloradu Dodiku i Željki Cvijanović ubacio u ruku vruć krompir.

Najeklatantniji primjer svega toge je usvajanje novog Zakona o radu u Narodnoj skupštini. Iako je Savez za promjene kao vlast na nivou Bosne i Hercegovine sa ostalim strankama inicirao reformu radnog zakonodavstva, a Dragan Čavić tada kazao „oni koji ne prihvataju ekonomsko-socijalne reforme ne žele dobro građanima u ovoj zemlji”. Godinu dana kasnije, prilikom usvajanja novog Zakon o radu i dok su sindikalci protestovali ispred NSRS-a pokušavajući da nasilno uđu u salu i spriječe usvajanje, Čavić je izašao pred demonstrante i saučestovao u njihovoj protivzakonskoj namjeri. Prvobitno ih je "ukoravao" zašto su prethodnih godina pristali da sarađuju sa režimom Milorada Dodika, a onda je rekao da sada imaju šansu da to sve isprave, kao i "vi se borite ovdje napolju, a mi ćemo se boriti unutra".

Čavić zna da su sve vlade u regionu, kao i Vlada u Federacije BiH predlagale slične zakonske prijedloge, a i mnogo regresivnije u pogledu redukcije radničkih prava i privilegija, ali i dalje potkopava reformu radnog zakonodavstva u Republici Srpskoj koje je i sam bio inicijator. Iako sve ovo Čavić zna, on i opozicija kao razlog i opravdanje zašto radnici treba da nastave portestovati vidi u tome što Narodna skupština zakon želi usvojiti po hitnoj proceduri.

Mehanizam (sistem) koordinacije

Upravo ovih dana smo ponovo svjedoci slične političke spletke, samo su ovog puta uloge izmijenjene. Upravo za sve ono za što je Savez za promjene kritikovao SNSD, sada je isto i više uradio na državnom nivou. Kao što je koaliciju SNSD-a dopalo da sprovodi nepopularne mjere redukovanja radničkih prava, Savezu za promjene je dopalo da na nivou Bosne i Hercegovine uspostavi mehanizam koordinacije koji je takođe bio jedna od tačaka famozne Agende.

Iako je ideja o nezavisnoj Republici Srpskoj politički patent SDS-a, dodatno ga je usavršio i do maksimuma eksploatisao SNSD i predsjednik Dodik. Savez za promjene je svjestan da bi osnivanje novog organa ili tijela na nivou Bosne i Hercegovine značilo gubljenje političkih bodova, jer sigurno je da SNSD ne bi propustio šansu da optuži SDS za prenošenje nadležnosti na zajednički nivo, a uspostavljanje mehanizma koordinacije upravo podrazumijeva kreiranje tijela na nivou Bosne i Hercegovine koji će koordinisati različite nivoe vlasti države.

Savez za promjene je vrlo osjetljiv na ovo pitanje pošto njegov najveći koalicioni član, SDS i NDP, već odranije nose takvu hipoteku. Zato su tajno u Savjetu ministara 26. 1. 2016. usvojili Odluku o sistemu koordinacije procesa evrointegracija u Bosni i Hercegovini, a što je Vlada Republike Srpske svojim zaključkom od 6. februara ove godine označila kao neprihvatljivo.

Samo mjesec dana ranije Savez za promjene bio je žestoki kritičar vlasti u Republici Srpskoj zato što su Zakon o radu usvojili po skraćenoj proceduri, ali sada kada su oni kao vlast na nivou Bosne i Hercegovine u Savjetu ministara učestovali u donošenju akta o mehanizmu koordinacije u ambijentu potpune isključenosti javnosti, uopšte nisu smatrali spornim. Ubrzo nakon toga premijerka Cvijanović je naglasila da je taj dokument štetan po Srpsku jer stavlja znak jednakosti između entiteta i kantona. Crnadak je odgovorio na to da bi Vlada Republike Srpske trebala biti malo preciznija i navesti koji član ili dio dokumenta nije u skladu sa interesima Srpske, te da se nijedna odluka ne može donijeti bez njenog pristanka.

Naravno da je ministar Crnadak u pravu kada kaže da sadržaj dokumenta o sistemu koordinacije nikako ne ide na štetu Srpske, kao što je u pravu i kada kaže da je Vlada Srpske bila već ranije upoznata s njegovim sadržajem. Tačno je to što je Savez za promjene saglasno slovu zakona kao nosilac vlasti na višem nivou vlasti mogao ovaj dokument usvojiti bez prethodnog obavještenja Vlade u Banjoj Luci da će to uraditi.

Takođe je tačno da SNSD-ovoj koaliciji nije pošlo za rukom da kapitalizuje ovu "konspiraciju" i još jednom baci stigmu na Savez za promjene zbog prenosa nadležnosti. Međutim SNSD je u pravu u jednoj drugoj stvari, a to je da Savez za promjene uvođenjem ovakve prakse politički degradira Republiku Srpsku, i prekinuo politiku koju su predstavnici iz Republike Srpske u institucijama Bosne i Hercegovine u kontinuitetu vodili od rata pa naovamo, bez obzira na političku pripadnost.

Iako sadašnja ustavnopravna arhitektura Bosne i Hercegovine neka važna pitanja stavlja u isključivu nadležnost institucija na državnom nivou, tu činjenicu su srpski političari u Sarajevu "amortizovali" predstavljajući odnos Republike Srpske i Bosne i Hercegovine kao odnos federalne/konfederalne jedinice (države) i savezne države (federacije), a to je praksa (negacije Bosne i Hercegovine kao proste/unitarne/samodecentralizovane države) koja je do sada najviše smetala dijelu bošnjačkih političara. Iako formalnopravno, političari u institucijama na nivou Bosne i Hercegovine nisu vezani odlukama nižih nivoa vlasti (kantona, entiteta), politički predstavnici birani sa teritorije Republike Srpske pod uticajem autoriteta organa Srpske davali su njima primat i svoje postupke u instutucijama Bosne i Hercegovine prilagođavali i korigovali prema političkim stavovima koje bi prethodno zazuzele Skupština i Vlada Srpske. U organima na nivou Bosne i Hercegovine mogu se donositi odluke koje bi mogle imati reperkusije na promjenu ustavne strukture Bosne i Hercegovine (a time i Republike Srpske), bez obzira na to da li bi se vlasti u Banjoj Luci s tim složile ili ne. Upravo tu pravnu deficitarnost u zaštiti Ustava Republike Srpske, naša republika je otklanjala tako što su politički predstavnici u Sarajevu sa njene teritorije, pridržavali i djelovali u skladu sa njenim zaključcima, odlukama, uputama i sl. Sada se taj nevidljivi mehanizam na neki način počeo rušiti, a to je najdrastičnija novina ovog "srpsko-srpskog" sukoba.

Konkluzija je vrlo jednostavna: SNSD i SDS stavili su svoj pristanak na Agendu koju su im u milošte donijeli ministri Hamond i Štajnamjer, pa se očekuje da zajednički sprovedu ono što se od njih očekuju i ne optužuju jedni druge za rabotu u kojoj zajednički učestvuju. Tako je još jedna inicijativa, koja je prema zamisli Evropske unije trebala fokus s nacionalističkih pitanja pomjeriti na ekonomska, upravo učinila suprotno. SNSD i SDS sa svojim partnerima uzurpirali su institucije vlasti na različitim nivoima i kao nikada do sada grubo zloupotrijebili u cilju što boljeg vlastitog pozicioniranja na rejting skalama pred izborni ciklus koji dolazi.