SLOBODA RIJEČI: Kako izliječiti oboljelo zdravstvo Srpske i FBiH?

U sobi u kojoj leže pacijenti nakon operativnog tretmana prozori su doskora bili apsolutno neispravni (poslednjih sedmica vršena je izmjena vanjske stolarije), šteke nisu bile u funkciji, a "zatvarali" su se špagama kojima su vezivani za štok. Dušeci na krevetima su dotrajali, a na njihovoj površini se ocrtava tekstura žičanog kostura konstrukcije dušeka unutar platna. Ne zna se da li pacijenti više plaču i kukaju zbog bolova i bolesti ili žuljeva koje su zadobili od neudobnih kreveta nakon višednevnog perioda provedenog u ležećem položaju na istim. Posteljina po pravilu je izgužvana i prljava sa vidljivim ostatcima urina ili nekih drugih susptanci. Uzglavni stolići vidno ishabani sa očiglednim tragovima korozije i oštećenja nakon godina službe. Po hodnicima je lako uočiti tragove koje je ostavio zub vremena, sanitarni čvorovi u pojedinim odjeljenjima su ekstremno neuredni, do te mjere da su za pojedine pacijente totalno nefunkcionalni zbog ostataka fekalija na površinama gdje to ne bi trebalo da bude.

Doboj ovih dana polako klizi u prazničnu euforiju, već je najavljeno gostovanje nekoliko estradnih ličnosti na kolektivnom dočeku Nove koji će biti organizovan pod pokroviteljstvom Grada u centru, a možda bude i po koja besplatna čaša prokuvanog vina. Sigurno će biti razbijenih glava, posjekotina, poderotina, alkoholnih trovanja, itd., a medicinski radnici će imati posla do guše. Samo nadam se da se neće desiti kao neke godine, na opštu sramotu svih nas, dok na jednom kraju grada polupijana masa veseli se i arči budžetski novac, a da na drugom u bolnici nema vode, grijanja ili struje zbog neizmirenih dospjeli računa na naplatu.

Ovakva politika prema zdravstvu sigurno vodi u samouništenje, medicinski radnici opravdano nezadovoljni uslovima rada, bježe glavom bez obzira u države zapadne Evrope. Stari doktori polako se pripremaju za starosnu penziju, a mladi ljekari vade pasoše i pakuju kofere, ko će preuzeti zdravstveni sistem niko ne zna.

Političke elite na vrhu državne piramide na haju previše za ovim problemom jer oni uglavnom konzumiraju zdravstvene usluge koje se plaćaju u inostranstvu. Da problem može da bude i veći svjedoče o tome brojke, jer prema riječima predsjednika Ljekarske komore FBiH prim. Dr Haruna Drljevića, Bosnu i Hercegovinu na godišnjem nivou napusti od 35 do 40 doktora, odnosno u poslednjih šest, sedam godina, oko 250 ljekara. Ovi podaci su katastrofalni s obzirom da se radi o jednoj maloj državici, sa slabašnom ekonomijom i mnogobrojnim socijalnim problemima.

Pored ovih katastrofalnih uslova rada u kojima djeluju naši ljekari, jedan od razloga zašto se napušta država i odlazi na Zapad, jeste i loš "socioekonomski" status doktora medicine u društvu. S obzirom da je ovaj problem višedimenzionalan, tako bi se moglo kazati da u tome ima, ali i nema istine. Nedopustivo je da neki političar, a kojih u BiH nikako ne manjka zbog silnih nivoa vlasti, ima do nekoliko puta veća primanja od nekog doktora. Sa jedne strane imamo ljekara koji je dobar dio svog života potrošio na školovanje i dalje ga troši, snosi ogromnu odgovornost tokom rada, a plaćen je manje od nekog lokalnog, kantonalnog, entitetskog ili državnog parlamentarca često sa kupljenom diplomom i bez ikakve realne, suštinske odgovornosti.

Nedavno je u jednoj tv emisiji bivši ministar obrazovanja Goran Mutabdžija u Vladi RS, izjavio da su njegove kolege iz Norveške čija je delegacija bila u posjeti BiH, izrazile veliko divljenje i zahvalnost Bosni koju su nazvali "bogatom zemljom" zato što preko stotinu naših doktora i medicinskih radnika je zaposleno u njihovom zdravstvenom sistemu. Svakako, ovo je velika pohvala za naše univerzitete i medicinsku struku, ali treba se zapitati da li jedna država koja živi na kredit može sebi priuštiti ovakav luksuz? U društvu vlada jedna naopaka percepcija da je školovanje na javnim univerzitetima "besplatno". Međutim, u Srbiji su izračunali da boravak jednog studenta medicine na nekom javnom univerzitetu u zemlji, građane košta oko 140.000 dolara! Shodno tome, prema nekom grubom računu, Bosna i Hercegovina je u poslednjih šest ili sedam godina Norveškoj, Njemačkoj, Austriji, Švicarskoj... poklonila oko 35.000.000 američkih dolara. U ovu cifru nisu uračunati troškovi osnovnog i srednjeg obrazovanja, ali sigurno je da bi se konačna brojka barem uduplala.

U mnogim evropskim državama školovanje medicinskog kadra o trošku države je ukinuto ili strogo ograničeno samo na one oblasti za koje postoji potreba u društvu. Jedan od načina na koji države poput Njemačke dolaze do doktora medicine, prema pisanju beogradske "Politike", jeste nuđenje posla ljekarima iz država regiona sa početnom bruto platom od 3.500 evra. Tako se obratila klinika "Sant Georg Klinikum Ajzenah" iz Njemačke Nacionalnoj Direkeciji za zapošljavanje Srbije radi angažovanja barem 20 ljekara specijalista. U nedostatku specijalista, ova klinika bi bila zainteresovana uposliti i doktore bez specijalizacije.

LIJEK ZA UKLANJANJE PROBLEMA

Ova boljka nije karakteristična samo za zdravstvo Srpske, sa istim problemima se susreću Makedonija, Srbija, Hrvatska... i mnoge druge države. Kubanci su ovaj problem ublažili tako što su svoje ljekare, koji su se školovali na račun državnog budžeta, obavezali da prilikom odlaska iz Kube npr. u SAD svaki mjesec moraju uplatiti određena novčana sredstva državi. Sa sličnim prijedlogom u javnost je izašao i hrvatski političar Vedran Mornar koji je bio ministar u Ministarstvu znanosti, obrazovanja i sporta u bivšoj hrvatskoj vladi Zorana Milanovića. Smatrao je da svakom studentu nakon školovanja treba izdati račun na kojem bi pisalo da je njegovo osposobljavanje platio narod Hrvatske, a oni koji žele napustiti državu, trebalo bi vratiti novac koji je uložen u njih.

Ovakvo rezonovanje ima smisla, jer se i na Zapadu školovanje uglavnom plaća iz vlastitog džepa, a neke od tih država čak su i ukinule školovanje medicinskog kadra koji bi bio ekvivalent našim srednjim medicinskim školama. Svakom studentu medicinskog fakulteta u Republici Srpskoj trebalo bi prije upisa studija ponuditi mogućnost potpisivanja jednog od dvije vrste ugovora o studiranju: prvi kojim bi student sam snosio svoje troškove školovanja i imao pravo bez ikakve obaveze da napusti Srpsku i zaposli se bilo gdje, ili potpisivanje ugovora na osnovu kojeg bi student imao pravo da finansira svoje studiranje iz budžeta Republike Srpske, ali bi morao prihvatiti na kraju da radi u zdravstvenom sistemu RS ili FBiH, ukoliko bude dolazio iz branše u kojoj imamo deficit kadra. U ovoj drugoj varijanti, doktor koji bude završio studije na teret države takođe bi imao pravo da se zaposli u nekoj drugoj državi, ali bi bio obavezan da vrati novac koji je uložen u njega kao glavnicu sa kamatama. Naravno, kod ovog drugog ugovora trebalo bi da postoje različiti varijateti u smislu otplaćivanja glavnice i kamata, na taj način da bi se ljekaru koji je izvjestan period proveo u domaćem zdravstvu, proporcionalno smanjio iznos glavnice koju treba otplatiti. Po istom kriterijumu mogla bi se dodjeljivati prava na dodatna usavršavanja, specijalizacije, itd.

Druga mjera za rješavanje ovog problema, ogledala bi se u tome da država kao vlasnik monopola na obrazovanje medicinskog kadra, u saradnji sa Ministarstvom zdravlja Srpske izvrši kadrovsku dijagnostiku potreba zdravstva i da tim rezultatima Ministarstvo obrazovanja prilagodi upisnu politiku.

Sredstva koja bi se uštedila na ovakav način mogla bi biti iskorištena za sanaciju objekata zdravstvenih ustanova, nabavljanja uređaja i medicinske opreme, ili podizanja standarda medicinskih radnika.