Vaskrs - Uskrs
- Autor Ozren Jorganović
- Budite prvi koji će ostaviti komentar!
Uskrs ili Vaskrs (stsl. vъskrъs, arh. Velikden) najveći je hrišćanski (crkveni) praznik kojim se proslavlja Isusov povratak u život — vaskrsenje. Po hrišćanskom verovanju to se desilo trećeg dana posle njegove smrti, uključujući i dan smrti: tj. prve nedelje posle Velikog petka. To je pokretni praznik i praznuje se posle jevrejske Pashe (heb. pessach) u prvu nedelju posle punog meseca, koji pada na sam dan prolećne ravnodnevnice, ili neposredno posle nje. Kod istočnih hrišćana, Uskrs najranije može da padne 4. aprila, a najkasnije 8. maja, a kod zapadnih hrišćana uvek pada između 22. marta i 25. aprila.
Iz teološke perspektive Uskrs predstavlja najvažniji hrišćanski praznik, a njime se izražava radost zbog konačne pobede sina Božjeg nad smrću i progonstvom. Po tumačenju nekih protestanata, ne Uskrs, već Veliki petak predstavlja najveći hrišćanski praznik, zato što se čovečanstvo već Isusovom smrti, a ne njegovim uskrsnućem oslobodilo grehova. Ipak, ta teorija negira postojanje života posle smrti, pošto Isus po Svetom pismu smrt pobeđuje tek svojim uskrsnućem. Mnogi hrišćani u tome i vide smisao i značenje Uskrsa.
Vaskrs i vaskrsenje su crkvenoslovenski nazivi (srpska redakcija), dok su Uskrs i uskrsnuće narodni oblici. U upotrebi se u Srbiji mogu čuti još i Voskres i voskresenije, kao crkvenoslovenski nazivi iz ruske redakcije.
Sem naziva Uskrs i Vaskr, u ruskom je u upotrebi iz grčkog jezika preuzet naziv Pasha (grč. πάσχα), dok se sama Pasha naziva Pesah. U južnoslovenskim i drugim istočnoslovenskim jezikcima postoji i naziv Veligden (bug. Velikden, mk. Veligden, blr. Vяlіkdzenь, ukr. Velikdenь, stsl. Velikъ dьnь), prema starom pravopisu neizjednačeno Velikden, u značenju veliki dan.
Slovenački i zapadnoslovenski jezici koriste naziv Velika noć, odnosno Velikonoćje (svk. Velika noč, polj. Wielkanoc, češ. Velikonoce, svk. Veľkonočé). Svi nazivi sem Pasha i Vaskrs narodnog su porekla.
Pojmovi za Uskrs u njemačkom (Ostern) i engleskom (Easter) su vjerovatno istog porekla. Po pitanju etimologije postoji više teorija:
- Po rečniku porekla reči Duden (njem. Duden), reč Ostern potiče iz vremena pre prihvatanja hrišćanstva od strane germanskih naroda a označavala je poljansku (njem. Heiden) prolećnu proslavu, čiji naziv moguće potiče od imena poljanske boginje proleća. Njeno ime je u staroengleskim tekstovima pisano kao Eostrae i srodno je sa nazivima iz drugih jezika: vedski usrā, starogrčki ēōs, litvanski aušra ili latinski aurora ('zora').
- Po predanju iz 8. veka (Beda Veneralibis — de temporum ratione 15) parafraziranom u „Nemačkom rečniku braće Grim“, ova boginja je bila boginja svetlosti i proslava u njenu čast je za povod imala prolećnu ravnodnevnicu. U istom rečniku se napominje, da je ova boginja mogla biti i izmišljena i da je njeno postojanje samo „moguće“.
- Pošto se u srednjem veku uskršnje krštenje obavljalo zorom, u germanskom govornom području se za označavanje Uskrsa ustalila reč slična reči za istok. Tako Honorije Avgustodunezije (Honorius Augustodunensis) u 12. veku naziva Vaskrs (Ostern) po istoku (Osten), strani sveta na kojoj izlazi sunce, simbol vaskrsenja i neprolaznosti. U prilog tome, govori i odnos istih engleskih reči, easter i east.
