Na današnji dan prije 150 godina umro Vuk Karadžić

Život Vuka Stefanovića Karadžića obilježila je borba za reformu srpskog jezika, sukob sa srpskom inteligencijom, drugovanje sa najuglednijim Evropljanima toga doba i suočavanje s porodičnom tragedijom.

Vuk Karadžić je bio najznačajnija ličnost srpske književnosti prve polovine 19. vijeka, a poznato je njegovo pravilo "piši kao što govoriš, čitaj kako je napisano".

Zahvaljujući njegovim reformama, u srpski jezik je uveden fonetski pravopis, a slavenoserbski, u ono vrijeme jezik obrazovanih, bio je potisnut.

Vuk Karadžić rođen je u Tršiću kod Loznice 6. novembra 1787. godine, u porodici koja je u prvoj polovini 18. vijeka doselila iz stare Hercegovine, iz plemena Drobnjaci, a pošto su djeca u porodici Karadžić umirala, nadjenuto mu je ime Vuk - da mu vještice i duhovi ne bi naudili.

Umro je u Beču 7. februara 1864. godine, a njegovi posmrtni ostaci preneseni su iz Beča u Beograd 12. oktobra 1897. godine i nalaze se pored njegovog velikog prijatelja Dositeja Obradovića ispred Saborne crkve u Beogradu.

Vuk se opismenio u rodnom selu kod rođaka trgovca Jevte Savića - Čotrića, potom u školi u Loznici, a onda i u manastiru Tronoša, a pošto su ga tamo tjerali da čuva ovce umjesto da uči, otac ga vraća kući. Bio je đak Dositejeve Velike škole, u mladosti je obolio i ostao hrom.

Tokom Prvog srpskog ustanka bio je pisar kod cerskog hajdučkog harambaše Đorđa Ćurčije, zatim učitelj u Beogradu i carinik na Dunavu kod Kladova.

Poslije propasti ustanka 1813. godine i odlaska u Beč počeo je da sakuplja narodne pjesme i druge umotvorine i da reformiše srpski pravopis, pa je objavio prvu zbirku narodnih pjesama "Mala prostonarodna slavenoserbska pjesnarica", potom gramatiku - "Pismenicu", te "Srpski rječnik".

Vuk je neprestano isticao da pravilno pisati znači pravilno misliti i da haos u jeziku odgovara haosu u mislima, a zagovarao je vraćanje književnosti narodnom jeziku, odnosno vraćanje narodu.

Naročito dinamični bili su njegovi odnosi s knjazom Milošem Obrenovićem, a prošli su razne faze / jedno vrijeme mu je bilo zabranjeno da štampa knjige u Srbiji/, a sa vrhom srpske Crkve, posebno Karlovačke mitropolije, bio je u veoma lošim odnosima.

Vremenom, Vuk je stekao ugled među intelektualcima Evrope, čak i kod takvih umova kakvi su bili njemački književnik Johan Gete ili njemački istoričar Leopold Ranke, a univerzitet u Jeni proglasio ga je počasnim doktorom.

Vukove ideje odnijele su odlučujuću prevagu 1847. godine, kada su objavljene "Pesme" Branka Radičevića, pisane "Vukovim jezikom", a Đura Daničić je tekstom "Rat za srpski jezik i pravopis" dokazivao opravdanost Vukove reforme.

Razdoblje od Vukove pojave do pobjede njegovih ideja /od 1814. do 1847. godine/ donijelo je napredak u svim oblastima kulture - osnovane su nove škole, štamparije, prva učena društva /"Matica srpska" 1826. godine, "Društvo srpske slovesnosti" 1841. godine/, pozorišta.

Cijela epoha srpskog romantizma bila je pod njegovim uticajem.

Sjedinjenjem Magistrata i Suda beogradskog u proljeće 1831. godine Vuk Karadžić je imenovan za predsjednika te institucije, što se u današnjim terminima smatra gradonačelnikom Beograda, a bio je i počasni građanin Zagreba.

Iza sebe je ostavio kćerku Minu Karadžić - Vukomanović, veliku ljubav pjesnika Branka Radičevića.

Sa Bečlijkom Anom Marijom Kraus imao je 13-oro djece, od kojih su nešto duže poživjeli samo Mina i Dimitrije, koji nisu ostavili potomstvo.