Analiza poslovne klime u Republici Srpskoj i BiH

Kompanija “IC&Partners” Banja Luka je prisutna u Bosni i Hercegovini od 2007. godine, a specijalizovali su se za pružanje pomoći stranim investitorima koji odluče razviti svoje projekte u Bosni i Hercegovini.

„Činjenica je da u Bosni i Hercegovini nema stranih investitora i da oni odlaze u druge susjedne zemlje koje čine sve da ih privuku i da kažu da su njihove zemlje najbolje za strane investicije, a naša zemlja kao da stoji po strani i ne čini ništa“, kažu u ovoj kompaniji.

Međutim, brzo dodaju da ima nešto i pozitivno. „Činjenica je takođe da se ipak nešto radi na poboljšanju tretmana stranih investitora i da se pokušava našu zemlju učiniti primamljivom za strani kapital, ali to ide vrlo sporo. Pozitivan primjer je uvođenje jedno-šalterskog sistema registracije preduzeća u Agenciji za posredničke i financijske usluge Republike Srpske (APIF), ali u tom smislu treba pojednostaviti i postupke gašenja preduzeća, likvidacije i stečaja“, kaže Daliborka Martić iz konsultantske kompanije „IC&Partners“.

Ona ističe da su dalje najveće prepreke domaćim privrednicima i stranim investitorima, poznate administrativne prirode, nedostatak jasnih državnih podsticaja, neujednačene prakse u oblasti poreza, dozvola i radnog zakonodavstva.

Ne ulazeći u komplikovanu državnu strukturu, koja se bavi podrškom stranim investitorima, u „IC&Partners-u“ navode neke od najvećih prepreka na koje im se strani investitori žale:

- Jedno-šalterski sistem registracije je uveden, ali proces registracije ne završava se u APIF-u već ono podrazumijeva i dobijanje PDV broja, te u tom smislu i Uprava za indirektno oporezivanje BIH treba prilagoditi svoje podzakonske akte i pojednostaviti proceduru dobijanja PDV-broja. Naime, sada strani direktori moraju imati radnu i boravišnu dozvolu, što je uslov za dobijanje PDV broja pravnog lica. Drugi uslov koji treba eliminisati je da inspektori Uprave za indirektno oporezivanje moraju kontrolisati pravno sjedište preduzeća prije dodjele PDV broja. Ukoliko uzmemo u obzir i proceduru dobijanja PDV broja, onda registracija preduzeća traje mnogo duže od promovisana tri dana.

- Odsustvo konkurentnosti domaćih preduzeća – ukoliko domaće preduzeće učestvuje na tenderu za izvođenje određenih radova u BiH, ali u funkciji podizvođača stranoj kompaniji koja je nosilac posla, to domaće preduzeće nije konkurentno. Ta domaća firma sav posao mora da fakturiše sa obračunatim PDV-om koji je za njega trošak i može ga računati kao ulazni PDV jer strane kompanije koji su nosioci posla nisu i najčešće neće da se registruju kao poreski posrednici (opet zbog komplikovane procedure registracije u Bosni i Hercegovini). Ukoliko kao podizvođač nastupi neka strana firma, primjera iz Hrvatske ili Srbije, oni neće imati taj problem.

-Republika Srpska i Bosna i Hercegovina trenutno imaju više zakona koji regulišu razne poreze uvedene od strane nadležnih organa. Pored toga, zakoni kojima se regulišu ovi porezi nisu bili primjenjivani duže vrijeme za razliku od razvijenijih tržišnih privreda, dok su propisi kojim se vrši implementacija ovih zakona često nejasni ili ne postoje. Često postoje razlike u mišljenju ministarstava i organizacija u vezi sa pravnom interpretacijom zakonskih odredbi što može dovesti do neizvjesnosti i sukoba interesa i vrlo se često dešava da ne postoji način da se dobiju jasne i precizne instrukcije oko primjene određenih propisa. U slučaju da se zatraži stručno mišljenje poreskih organa bilo da se radi o direktnim ili indirektnim porezima, ona se čekaju jako dugo i do šest mjeseci, a privrednici nemaju vremena za čekanje.

– Ne postoje jasni državni podsticaji odnosno ili ih nema, barem ne onih zvaničnih ili ih ima, ali na lokalnom nivou. Pri Agenciji za promociju stranih investicija BiH je postojao Fond za podršku stranim ulagačima za finansiranje investicionih projekata u proizvodnom sektoru, sektoru istraživanja i razvoja i drugim sektorima ali on je ukinut 2012. godine, potom u Republici Srpskoj su stimulisana izvozna preduzeća sve do 2013. godine kada je ukinut i taj podsticaj, tako da se danas nema šta ponuditi od podsticaja ni domaćim ni stranim privrednicima.

„Brojne su prepreke i nedostaci na koje se žale strani investitori. Prije svega kompleksna države, kompleksan poreski sistem, nedosljednosti u propisima, primjene brojnih administrativnih procedura na raznim nivoima vlasti, različito tumačenje određenih propisa i prebacivanje nadležnosti, ali isto tako svi strani investitori ako ih pitate da li bi ponovo uložili u BiH potvrdno odgovaraju jer ova zemlja obiluje prirodnim potencijalima, ima povoljan geografski, odnosno geostrateški položaj, niske poreske stope i jeftinu radnu snagu“, kaže Daliborka Martić iz konsultantske kompanije „IC&Partners“.